Górale i ich historia

W oczach zwyczajnego człowieka góral jest kojarzony z pamiątkarsko-jarmarczną sztuką ludową. Najstarsi Podhalańczycy wywodzą się z terenów Sandomierza i Krakowa. Duży wpływ na tamtejszą kulturę miał żywioł wołoski. Odmienność i naleciałości widać w stroju, zwyczajach oraz nazewnictwie. W XIX wieku strój kobiecy został prawie całkiem zmieniony. Dotychczasowy ubiór został zastąpiony imitacją stroju krakowskiego. Jedynymi charakterystycznymi elementami jakie pozostały są gorset i kierpce.

Strój męski był zmieniany dwukrotnie – w XIX i XX wieku. Wszystkie podstawowe elementy zostały jednak zachowane, a jedynie dodano wiele ozdób. W jego skład wchodzą spodnie zwane inaczej portkami, koszula, serdak oraz gunia nazywana także cuchą. Nie należy zapominać również o kapeluszu z charakterystycznym piórkiem. Tradycyjnym wyposażeniem każdego góralskiego stroju męskiego, jest także mała siekierka zwana fachowo ciupagą.

Służyła ona do wielu celów. Od wspinaczki, przez ścinanie gałęzi, a skończywszy na łowiectwie. W trakcie frycowin obcinano ciupagą włosy młodzieży, a czasie wesela pan młody ścinał warkocz pannie młodej. Mężczyźni zamieszkujący tereny Tatr zawsze nosili długie włosy. W czasach obecnych wszystko to niestety nabrało już tylko charakteru symbolicznego. Ciupagi używane są tylko i wyłączni w czasie tańca zbójeckiego.

Gwara góralska jest bardzo specyficzna, z tendencją do mazurzenia, lecz pozostaje w pełni tylko i wyłącznie odmianą polszczyzny. Tradycyjna chata góralska posiadała specyficzny wystrój. Można ją dziś zobaczyć w skansenach lub muzeach. W czarnej izbie toczyło się zawsze całe rodzinne życie, a w białej izbie zaś przyjmowano gości. Co się tyczy muzyki góralskiej to jej pochodzenie jest nadal kwestią sporną.

Znajdują się w niej elementy staropolskie oraz wiele pierwiastków łemkowskich i słowackich oraz rumuńskich i bałkańskich. Wszystkie pieśni są wykonywane zawsze na dwa albo trzy głosy. Do tradycyjnych tańców zaliczają się góralski oraz zbójecki. W tańcach zawsze przygrywa kapela, w której skład wchodzą bas i dwoje skrzypiec. Dzisiaj górale żyją z tusytyki i noclegów.